Naš novinski članak možete pročitati i na mađarskom jeziku.
Gradska opština Subotice i memorijalni odbor organizovali su u nedelju komemoraciju mađarskim, hrvatskim, bunjevačkim, jevrejskim, nemačkim i srpskim žrtvama, koje su nevino pogubljene u gradu i okolini tokom odmazdi 1944/45. godine, na nekadašnjem gubilištu pored Senćanskog groblja, kod spomenika Ptice slomljenih krila. Okupljeni su zajedno odali počast nevinim žrtvama. Komemoracija je počela ekumenskom službom. Prisutnima su se obratili mons. dr Geza Zapletan, dekan Subotičke biskupije, prečasni Laslo Harangozo, reformatski biskup, prečasni Gabor Dolinski, evangelistički zamenik biskupa, kao i Robert Kovač, koordinator Jevrejske opštine Subotica. Zatim je zazvonilo pogrebno zvono i otpevana je pesma naricaljka. Dr Kristina Čibi, poslanica parlamenta Mađarske, govorila je u ime Sekelja iz Bukovine, a nakon toga je Daniel Đivanović, predsednik gradske skupštine Subotice, održao prigodni govor.
– Za zajednicu Subotice, kao i za celu Vojvodini, ovaj dan nije samo vreme lične žalosti, već i našeg zajedničkog istorijskog bola. Obeležavamo pomen na žrtve odmazde 1944/45. godine, na one čiji su životi nevino ugašeni, i za koje dugo nije bilo moguće javno se ni moliti. Porodice su ginule, zajednice su rasparčane, a tišina je decenijama prikrivala ovu tragediju, ali nismo zaboravili. Upornim radom, traganjem za istinom i hrabrim stavom, postigli smo da imena nevino pogubčjenih ne ostanu nepoznata, da se izbriše stigma kolektivne krivice i da čelnici Srbije i Mađarske mogu zajedno da odaju počast uspomeni na ove mučenike. Ovo nije bila samo politička već i moralna pobeda. Postigli smo uspostavljanje Mađarsko-srpske akademske mešovite komisije, koju su osnovali predsednici dve zemlje, a četiri godine kasnije narodna skupština je rezolucijom osudio zločine počinjene nad mađarskim civilnim stanovništvom Vojvodine, pa su predsednici dve zemlje zajedno odali počast kod tada podignutog spomenika žrtvama masakra u Čurugu. Godinu dana kasnije, 2014. godine, vladinom uredbom ukinute su odredbe kolektivne krivice, a premijer Srbije je odao počast na parceli 44 polaganjem cveća, istakao je Daniel Đivanović.
Predsednik gradske skupštine Subotice dodao je da su prošle godine Janoš Ader, bivši predsednik Mađarske, i Tomislav Nikolić, bivši predsednik Republike Srbije, nagrađeni nagradom „Pásztor István” za najvažniji korak načinjem u 2013. godini koji je doveo do istorijskog mađarsko-srpskog pomirenja. Ove godine ovu nagradu dobiće Viktor Orban, premijer Mađarske, i Aleksandar Vučić, predsednik Republike Srbije. Nagrada, koja dostojno nosi ime Ištvana Pastora, čoveka čija je bezvremenska i neupitna zasluga što su dobri odnosi između dve zemlje i dva naroda na istorijski visokom nivou.
– Iz godine u godinu okupljamo se da osudimo svako nasilje, svaku samovolju, sva dela koja su oduzela ljudske živote u ime bilo kog slogana ili strasti. Ne postoji istina koja se može graditi na mržnji, i ne postoji budućnost koja može nastatiti ignorisanjem prošlosti. Naša odgovornost danas je da sačuvamo dostojanstvo sećanja i da svedočimo činjenici da mir i suživot nisu stanje koje se samo po sebi podrazumeva, već vrednost koja se mora iznova i iznova sačuvati svakog dana. Mračne senke istorije se neće vratiti samo ako se buduće generacije vaspitavaju u duhu istine, razumevanja i saosećanja. Ne postoji istina koja se može graditi na mržnji. Moramo zajedno čuvati ovu uspomenu kako se u budućnosti ne bi ponovile greške iz prošlosti, zaključio je Daniel Đivanović.
Dr Kristina Čibi, poslanica u parlamentu Mađarske, istakla je važnost obeležavanja dana sećanja.
– Pre osamdeset jedne godine, mržnja i osveta odnele su stotine i hiljade ljudskih života. Čovek je čoveku vuk, i zato su naši nevini sunarodnici, koji su bili u najboljim godinama ili na pragu života, bili primorani da pogledaju smrti u oči. Ovde su deca bez roditelja, udovice, stotine i hiljade roditelja koji su oplakivali svoje sinove prolivali suze. Njihovi potomci će sigurno dolaziti ovde svakog 2. novembra i drugim prilikama, lično ili u duhu, u mislima, da odaju počast i sete se nekadašnjih nedužnih ljudi, koji nisu bili ništa krivi, a ipak nisu mogli da odgaje svoju decu, nisu mogli da dostojanstveno ostare sa svojim supružnicima i nisu mogli da brinu o svojim ostarelim roditeljima, a zatim da ih sahrane. Moramo nastaviti da pričamo našim sinovima, naši sinovi njihovim sinovima, a oni sledećoj generaciji, kako bi svi i svaka mlada osoba saznali šta se ovde dogodilo. Poznavanje istorije i tragedija iz prošlosti može mnogo pomoći da se one ne ponove u budućnosti i da se slične ne dogode, naglasila je Kristina Čibi.
Nakon govora, učesnici na komemoraciji su položili cveće u znak sećanja na spomenik Ptice slomljenih krila.
U ime gradske skupštine Subotice, cveće je položio Daniel Đivanović. Venac Saveza vojvođanskih Mađara su kod spomenika Ptice slomljenih krila položili narodni poslanici dr Balint Pastor, predsednik i Boris Bajić, potpredsednik. Venac skupštine Vojvodine položio je Balint Juhas, predsednik, a nakon toga i Tomislav Žigmanov, potpredsednik pokrajinske vlade. Srđan Samardžić, pomoćnik gradonačelnika, položio je venac u ime Stevana Bakića, gradonačelnika grada Subotice. U ime severnobačkog okruga cveće su položili Vesna Poljaković i Željana Kosović, u ime Generalnog konzulata Mađarske u Subotici konzul Ervin Šimon, u ime Nacionalnog saveta mađarske nacionalne manjine Arpad Fremond, potpredsednica Žofija Pal Rigo i Erika Kabok, članica izvršnog odbora zadužena za pitanja javnog informisanja. Venac nacionalnog udruženja bukovinskih Sekelja u Mađarskoj položili su dr Kristina Čibi, poslanica u parlamentu Mađarske i dr Ester Laslo, predsednica. Ispred subotičke gradske organizacije SVM-a venac su položili Čila Goli, Žužana Magoši i Rudolf Ševenj. U ime novosadske organizacije SVM-a cveće je položila je Anamarija Viček, potpredsednica SVM-a. U ime Kulturnog saveza vojvođanskih Mađara venac su položili predsednik Aron Šutuš i počasni predsednik Karolj Dudaš. Vence su položili i predstavnici bunjevačkog i hrvatskog nacionalnog saveta, Nemačkog narodnog saveza iz Subotice, kao i predstavnici Kunbaje u Mađarskoj, Jevrejske opštine Subotice, Nemačkog udruženje „Maria Theresiopolis” iz Subotice i Viteškog reda Svetog Đorđa iz Višegrada u Mađarskoj. U ime Memorijalnog odbora grada Subotice, predsednik Zoltan Kudlik, potpredsednik Gergelj Gabor Barat i član dr Zoltan Mesaroš su odali počast.
Na kraju komemoracije, okupljeni su upalili sveće kako bi izrazili svoje poštovanje i ljubav, koji će nastaviti da žive u uspomenama.
Dr Balint Pastor, predsednik SVM-a, narodni poslanik i vođa poslaničke grupe SVM-a u narodnoj skupštini, napisao je sledeće u svojoj objavi na Fejsbuku:
– Danas sam prisustvovao komemoraciji nevinim žrtvama iz 1944. godine, održanoj na Senćanskom groblju u Subotici, kod spomenika Ptice slomljenih krila. Predstavnici tradicionalnih verskih zajednica učestvovali su u ekumenskoj molitvi za 1167 nevino stradalih, dok su predsednik skupštine grada Daniel Đivanović i poslanica parlamenta Mađarske Kristina Čibi održali dostojanstvene govore u znak sećanja na nedužne žrtve. Ovo bolno poglavlje istorije nas svake godine podseća da bez pomirenja i izgovorene istine nema budućnosti.
Nyitókép: (fotografija Andraša Otoša)
